Segmenty i instrumenty rynku
Współczesny rynek finansowy składa się z czterech segmentów: rynku pieniężnego, kapitałowego, walutowego, terminowego. Każdy z nich odgrywa inną rolę w funkcjonowaniu całego rynku finansowego oraz zaspokajaniu potrzeb uczestników rynku.Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi definiuje pojęcie instrumentów finansowych. Instrumentami finansowymi są papiery wartościowe, do których zalicza się: akcje, prawa poboru, prawa do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne, instrumenty pochodne na akcje i obligacje, a także inne instrumenty, które uprawniają do ich objęcia lub nabycia.
Do instrumentów finansowych zalicza się również niebędące papierami wartościowymi:
- tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania (jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych,
- instrumenty rynku pieniężnego,
- finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie,
- umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe,
- opcje kupna lub sprzedaży instrumentów finansowych, opcje na stopy procentowe, opcje walutowe, opcje na takie opcje, oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie,
- pochodne instrumenty towarowe,
- inne instrumenty, jeżeli zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym na terytorium państwa członkowskiego lub są przedmiotem ubiegania się o takie dopuszczenie.
Rynek pieniężny
Rynek pieniężny to segment rynku finansowego, na którym dokonywane są transakcje, rozliczane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej o okresie zapadalności do jednego roku.Uczestnikami rynku pieniężnego w Polsce są: Narodowy Bank Polski, banki komercyjne, Skarb Państwa emitujący bony skarbowe, przedsiębiorstwa emitujące bony handlowe oraz inwestorzy instytucjonalni, w tym fundusze i ubezpieczyciele, a także inwestorzy indywidualni.
Do instrumentów rynku pieniężnego w Polsce zalicza się:
- bony skarbowe,
- bony pieniężne,
- krótkoterminowe papiery komercyjne
- bony komercyjne
- certyfikaty depozytowe
- operacje otwartego rynku
- lokaty międzybankowe
- swapy walutowe
- pożyczki i depozyty na rynku międzybankowym
Kredyt lombardowy oraz lokaty terminowe banków w NBP służą łagodzeniu wahań krótkoterminowych stóp procentowych. Stopę oprocentowania kredytu lombardowego, depozytową NBP, redyskonta weksli oraz rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej.
Celem działania Skarbu Państwa na rynku pieniężnym jest pozyskanie środków dla finansowania bieżących wydatków budżetowych poprzez emisje bonów skarbowych. Bony te mogą być emitowane na okresy 4, 8, 13, 26, 39 i 52 tygodnie, w zależności od aktualnych potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. Są oferowane z dyskontem, stanowiącym różnicę pomiędzy ceną zakupu, a wartością nominalną bonu na przetargach organizowanych przez Ministerstwo Finansów za pośrednictwem NBP. Znając stopę dyskonta można określić rentowność inwestycji w dany bon skarbowy. Wartość nominalna jednego bonu stanowi 10.000 zł.
Przykład:
Bon 13 tygodniowy o wartości 10 tys. zł, kupiony na przetargu po cenie 9894,75 zł - dyskonto (po odjęciu ceny zakupu od wartości bonu) wynosi 105,25 zł, a stopa dyskonta d=0,010525. rentowność takiego bonu można określić z wzoru:
gdzie:
R - rentowność bonu skarbowego
d- dyskonto
t - ilość tygodni, na jakie został wyemitowany bon skarbowy
Stąd po podstawieniu danych, otrzymujemy rentowność bonu liczoną w skali roku 4,208%. Przyjmuje się, że rok bankowy trwa 360 dni.
Na rynku wtórnym bony skarbowe można nabyć za pośrednictwem instytucji finansowych, takich jak banki czy domy maklerskie (A17).
Bony skarbowe to najbezpieczniejsze instrumenty finansowe, stąd ich rentowności są przyjmowane jako stopa wolna od ryzyka, a także stanowią często podstawę oprocentowania obligacji korporacyjnych, szczególnie bony 52-tygodniowe. Uzyskiwane na przetargach bonów skarbowych rentowności są ważnymi wskaźnikami stanu rynku finansowego.
Banki komercyjne dokonują pomiędzy sobą operacji związanych z pożyczaniem i lokowaniem środków na okres do jednego roku. Dzieje się to na rynku międzybankowym, który służy zarządzaniu płynnością banków. Pozwala to na ich szybki przepływ środków pieniężnych z banków, które posiadają nadwyżkę pieniądza, do tych, które odnotowują jego niedobór. Działanie sił podaży i popytu na płynne rezerwy kształtuje cenę, jaką bank musi zapłacić za pożyczone środki. Z drugiej strony kształtowana jest w ten sam sposób cena, jaką otrzyma za przyjęty depozyt.
Pożyczane i lokowane środki banków wyceniane są według dwóch stóp procentowych:
- WIBOR - Warsaw Interbank Offer Rate
- WIBID - Warsaw Interbank Bid Rate
- O/N (ang. Overnight) - przez noc
- T/N (ang. Tomorrow Next) - z dnia jutrzejszego na pojutrze
- S/N (ang. Spot Next) - 2 dni
- 1W (ang. 1 Week) - 1 tydzień
- 1M, 3M, 6M, 9M (ang. Months) - 1, 3, 6, 9 miesięcy
- 1Y (ang. 1 Year) - 1 rok
Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy obejmuje transakcje instrumentami, których okres zapadalności jest dłuższy niż jeden rok. Instrumentami tego rynku są papiery wartościowe (A2) o charakterze:- udziałowym:
- dłużnym:
Akcjonariusz bądź obligatariusz może określić okres zaangażowania swoich oszczędności. Wyjście z inwestycji jest możliwe poprzez sprzedaż posiadanych papierów innej osobie. Istotna zaletą tego rynku jest płynność, która w większości jego segmentów jest wysoka dzięki rynkowi publicznemu, jaki kreują giełdy papierów wartościowych.
Rynek walutowy
Rynek walutowy, to miejsce, gdzie handluje się walutami. W wyniku działania sił podaży i popytu w transakcjach na rynku międzybankowym ustalane są kursy poszczególnych walut - jednej wobec drugiej. Rynek ten dzieli się na kasowy, gdzie dostawa walut jest dokonywana natychmiast i na rynek terminowy, z wykorzystaniem walutowych instrumentów pochodnych.Najbardziej aktywnymi uczestnikami rynku walutowego są spekulanci, dokonujący transakcji w celu zarabiania na różnicach kursowych. Rynek ten jest również wykorzystywany przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą dokonujące rozliczeń w walutach, jak np.: importerzy i eksporterzy. Trzecia grupa uczestników rynku walutowego to banki centralne, dokonujące interwencji.
Jest to najbardziej dynamicznych i płynnych segmentów rynku finansowego, ściśle powiązany z globalnym rynkiem walutowym.
Transakcje na walutowych instrumentach pochodnych (kontraktach terminowych i opcjach) można zawierać w bankach, WGT S.A., Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. oraz walutowych platformach transakcyjnych.
Rynek terminowy
Na rynku terminowym handluje się instrumentami pochodnymi, tj. takimi, których ceny wynikają z cen aktywów podstawowych, na których są one oparte. Instrumenty pochodne dzielą się na następujące grupy:- kontrakty terminowe futures na towary, waluty, indeksy i akcje, stopy procentowe, obligacje,
- opcje towarowe, walutowe, na indeksy i akcje, stopy procentowe, obligacje,
- swapy procentowe i walutowe,
- transakcje terminowe FRA oraz outright-forward.
Źródło:
